Czerwona herbata zapewne kojarzy się wielu osobom z właściwościami odchudzającymi. Bardzo sprytnie autorzy reklam wyrobili gdzieś w naszej podświadomości skojarzenie między czerwoną herbatą a odchudzaniem. W tym artykule opowiem co nieco o czerwonej herbacie i przedstawię jej właściwości udowodnione badaniami naukowymi. A żeby Was nie trzymać w niepewności, jak z tym odchudzaniem jest, to zacznę od tej (palącej) kwestii.
Czy czerwona herbata odchudza?
Będę bezpośrednia i szczera (do bólu?) - NIE. Czerwona herbata nie odchudza. Mogę to napisać z całym przekonaniem nie zaglądając w ogóle do badań naukowych. Ale jak to? Pozwólcie, że zaraz wyjaśnię. Czerwona herbata ani żadna inna substancja nie jest cudownym "lekiem" na nadmiar kilogramów, od samego picia czerwonej herbaty nie zgubi się nadmiarów masy ciała. Odchudzanie się jest procesem, w którym główną rolę odgrywa zmiana swoich nawyków żywieniowych oraz zwiększenie aktywności fizycznej. No, niestety, to byłoby zbyt proste, żeby wystarczyło wypić coś albo połknąć parę tabletek i dzięki temu pozbyć się oponki z brzucha. Dlatego twierdzę, że czerwona herbata nie odchudza - chociaż może w tym procesie pomóc, o czym napiszę w dalszej części artykułu i w oparciu o badania naukowe. Zapraszam do dalszej lektury, bo mam dla Was parę ciekawostek!
Czemu czerwona herbata jest... czerwona?
Herbatę czerwoną otrzymuje się w wyniku częściowej (30-50%) fermentacji liści [1]. Proces ten przerywa się, gdy końce listków stają się lekko czerwone. W wyniku fermentacji obniża się ilość garbników, a uwalniana jest kofeina (kofeina zawarta w herbacie nazywa się "teina", ale jest to dokładnie ten sam związek) i olejki eteryczne. Wysoka zawartość tychże olejków sprawia, że czerwona herbata jest spośród innych rodzajów najbardziej aromatyczna, o korzennym smaku i charakterystycznym zapachu [2]. Podczas fermentacji zachodzą przemiany związków naturalnie zawartych w herbacianych liściach - pojedyncze cząsteczki katechin łączą się ze sobą w pary albo trójki a powstałe związki nadają fermentowanej herbacie charakterystyczną barwę. W tym przypadku - częściowej fermentacji - powstają tzw. tearubiginy, które są czerwone, ale gdyby nie przerwać procesu fermentacji powstałyby inne związki i otrzymalibyśmy herbatę czarną [3]. Czerwona herbata ze względu na częściową fermentację jest jakby rodzajem pośrednim między herbatą zieloną (w ogóle nie fermentowaną) i czarną (całkowicie sfermentowaną) i łączy cechy tych skrajnych rodzajów [1].
Ciekawostka: największym producentem herbaty są Indie (1,1 mln ton), Chiny są na 2. miejscu (0,9 mln ton), a na 3. ex aequo Sri Lanka i Kenia (po 0,3 mln ton rocznie) [2].
Herbata Pu-ehr
Herbata Pu-erh wywodzi się z Chin. Jest szczególnym rodzajem czerwonej herbaty, charakteryzuje się wyższym stopniem sfermentowania (70%) niż czerwone herbaty, ale i tak jest do nich zaliczana. Ma ona drobne, nieregularne, brązowe liście, które przechodzą dodatkowy proces fermentacji i leżakowania. Przez to po zaparzeniu daje ciemnobrunatny napar o ziemistym smaku i bardzo intensywnym zapachu. Ciekawostką jest, że herbata ta może być przechowywana nawet 50 lat [1].
Co w herbatach "siedzi"?
Dobroczynne działanie herbat - ogólnie wszystkich rodzajów - wynika z obecności w nich różnych związków. Najprościej możemy podzielić je na:
- alkaloidy - kofeina, teobromina;
- flawonoidy - polifenole, katechiny, taniny;
- składniki mineralne;
- kwasy organiczne - szczawiowy, cytrynowy, jabłkowy i inne;
- pozostałe związki - niewielkie ilości węglowodanów, białek, tłuszczów oraz chlorofil (zielony barwnik) [4].
Katechiny - są to związki z grupy polifenoli o silnych właściwościach przeciwutleniających. To one w głównej mierze są odpowiedzialne za pozytywny wpływ herbaty na zdrowie. Właściwości przeciwutleniające herbaty powodują, że regularne picie naparów herbacianych zmniejsza ryzyko m.in. nowotworów, chorób układu sercowo-naczyniowego, chociaż warto pamiętać, że najsilniejsze działanie ma herbata zielona [3].
Teina - ma ona słabsze działanie niż kofeina obecna w kawie dlatego, że wchłaniana jest dopiero w jelitach (kofeina z kawy wchłania się już w żołądku) i wolniej przedostaje się do krwi, ale jej efekty utrzymują się dłużej. Dodatkowo wchłanianie spowalniają zawarte w herbacie garbniki [5]. Teina, podobnie jak kofeina, działa pobudzająco, łagodzi uczucie zmęczenia. Warto pamiętać, że działanie pobudzające ma herbata parzona krótko (2-3 minuty), a gdy zaparzamy ją dłużej, będzie wpływać na nas kojąco i uspokajająco [3].
Ciekawostka: wyróżnia się 3 odmiany herbaty jako rośliny:
- chińską - krzew o wysokości 3-4,5 m i liściach długości 5 cm
- assamską - drzewo osiągające wysokość aż 15-18 m i mające 15-30-centymetrowe liście
- z Kambodży - roślina wysokości 4,5 m [2]
Herbata Pu-ehr a masa ciała
Obiecałam, że będzie o wpływie na redukcję masy ciała, więc jest. Przytoczę wyniki jednego z badań, ponieważ to badanie daje mocne dowody. Wzięło w nim udział 70 osób a zespołem metabolicznym. Badacze obserwowali, jak spożywanie przez 3 miesiące ekstraktu z herbaty Pu-erh (w sumie 1 g dziennie w postaci kapsułek) wpłynie na masę ciała i inne parametry stanu zdrowia. W grupie, która przyjmowała ekstrakt zaobserwowano zmniejszenie masy ciała średnio o 1,3 kg, podczas gdy w grupie placebo było to 0,23 kg. Z kolei zażywanie ekstraktu z herbaty Pu Erh nie wpłynęło na poziom cholesterolu, triglicerydów ani hemoglobiny glikowanej (która świadczy o prawidłowym lub nie stężeniu cukru we krwi) wśród badanych osób - aczkolwiek w innych badaniach obserwowano korzystny wpływ na profil lipidowy krwi i zmniejszenie poziomu cukru we krwi. Panie mogą być niestety zawiedzione, bo w tym badaniu lepsze efekty utraty zbędnych kilogramów uzyskali panowie. Ma to związek z różnym rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej u kobiet i mężczyzn [6].
W jaki sposób czerwona herbata przyczynia się do obniżenia masy ciała?
Zawarte w niej związki:
- zmniejszają powstawanie tkanki tłuszczowej - hamują działanie enzymów odpowiedzialnych za jej syntezę oraz hamują namnażanie komórek tłuszczowych;
- zwiększają degradację tkanki tłuszczowej (również poprzez wpływ na aktywność odpowiednich enzymów);
- zawarty w herbacie kwas galusowy zmniejsza gromadzenie tkanki tłuszczowej trzewnej - otaczającej narządy wewnętrzne;
- w niewielkim stopniu zwiększają wydatek energetyczny;
- wpływają na uczucie sytości [6].
Herbata Pu-erh a poziom cukru we krwi
W badaniu przeprowadzonym na otyłych myszach z cukrzycą, chińscy naukowcy wykazali, że ekstrakt z herbaty Pu-erh obniża poziom cukru we krwi. Dzieje się tak z dwóch powodów. Po pierwsze powoduje on, że wątroba wychwytuje większe ilości glukozy z krwi, a po drugie zmniejsza ilość glukozy wchłoniętej w jelitach, ponieważ hamuje aktywność enzymów rozkładających dwucukry na mniejsze przyswajalne cząsteczki. Podawanie tego ekstraktu poprawiało odpowiedź na insulinę i tolerancję glukozy, które są zaburzone w cukrzycy typu 2 [7].
Herbata Pu-erh a alergia typu IV
W badaniu na myszach wykazano, że ekstrakt z herbaty Pu-erh zmniejszał objawy jednego z typów alergii - oznaczanego jako typ IV (tzw. alergia opóźniona) - który najczęściej daje objawy skórne. Ekstrakt był podawany zarówno doustnie jak i na skórę [8]. Wiadomo, że ekstrakt ma wysokie stężenie, ale może okłady z herbaty mogłyby łagodzić skórne objawy alergii?
Działanie hepatoprotekcyjne herbaty Pu-erh
W badaniu z wykorzystaniem szczurów karmionych dietą wysokotłuszczową wykazano działanie ochronne na wątrobę (hepatoprotekcyjne) ekstraktu herbaty Pu-erh. Szczury dostawały karmę, której 20% stanowił smalec - źródło tłuszczów nasyconych, a dodatkowo 10% cukier - więc nie była to dieta, którą by można uznać za "zdrową". Jednak jednoczesne podawanie tym szczurom ekstraktu z czerwonej herbaty uchroniło je przed otyłością, hiperglikemią i cukrzycą oraz uszkodzeniem i stłuszczeniem wątroby, zmniejszyło stan zapalny - który nasila dieta wysokotłuszczowa. Ekstrakt z herbaty Pu-erh łagodził insulinooporność powodowaną przez dietę wysokotłuszczową, ponieważ zapobiegał nadmiernemu zwiększeniu masy ciała i ilości trzewnej tkanki tłuszczowej [9].
Czerwona herbata jako źródło składników odżywczych
Naukowcy z Wysp Kanaryjskich zbadali w jakim stopniu spożywanie herbaty może pokryć zapotrzebowanie na niektóre pierwiastki. W obliczeniach założono, że średnio spożywa się dziennie napary sporządzone z 2 g liści, wzięto również pod uwagę, stopień w jakim te składniki przechodzą z liści do naparu, stąd wyniki tego badania dają dobry pogląd na to, w jakim stopniu czerwona herbata może pokryć zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze [10].
Zwyczajowo spożywana ilość czerwonej herbaty pokrywa normy spożycia na niektóre składniki odżywcze w następującym stopniu:
- chrom - 15-26%
- miedź - 1,7-2,2%
- żelazo - 2,5-5,7%
- magnez - 0,05-0,08%
- cynk - 0,13-0,18%
Jak widać czerwona herbata może być źródłem sporej ilości chromu, natomiast zapotrzebowanie na inne mikroelementy pokrywa w niewielkim stopniu [10].
Dalsza część artykułu razem ze źródłami już wkrótce